รายงานสถานการณ์ด้านทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง และการกัดเซาะชายฝั่งของประเทศ พ.ศ. 2564

1. ปะการัง

- โดยภาพรวมของประเทศมีแนวปะการังทั้งสิ้นประมาณ 149,182 ไร่ ส่วนใหญ่อยู่ในสถานภาพสมบูรณ์ดี ร้อยละ 52.3 สมบูรณ์ปานกลาง ร้อยละ 23.7 และเสียหายร้อยละ 24 โดยมีแนวโน้มสมบูรณ์ขึ้นเมื่อเทียบกับปี 2563

- สถานการณ์ปะการังฟอกขาว¹ พบเกิดขึ้นเล็กน้อยบริเวณปะการังน้ำตื้นส่งผลให้ปะการังส่วนที่โผล่พ้นน้ำตายบางส่วน

2. หญ้าทะเล

พบหญ้าทะเลเนื้อที่รวม 99,325 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 62 ของพื้นที่ศักยภาพเป็นแหล่งหญ้าทะเล โดยลดลงจากปี 2563 (104,778 ไร่) จำนวน 5,453 ไร่ หรือลดลงคิดเป็น ร้อยละ 5.2

3. สัตว์ทะเลหายาก : เต่าทะเล พะยูน โลมาและวาฬ และ

ปลากระดูกอ่อน

- จากการสำรวจพบว่า ในส่วนของการวางไข่ของเต่าทะเล จำนวนครั้งการวางไข่ของ เต่าตนุมีแนวโน้มลดลง ขณะที่เต่ากระและเต่ามะเฟืองมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจำนวนพะยูน ทั้งพื้นที่ฝั่งทะเลอ่าวไทยและทะเลอันดามันประมาณประชากรจากข้อมูลการสำรวจในพื้นที่สำคัญได้ประมาณ 261 ตัว มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจากอดีตแต่ยังพบการเกยตื้นหรือ การตายของพะยูนที่มีอยู่ทุกปี จำนวนโลมาและวาฬมีจำนวน 2,273 ตัว โดยมีแนวโน้มลดลง เนื่องจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) จึงไม่สามารถดำเนินการสำรวจได้อย่างเต็มที่ รวมถึงสำรวจพบปลากระดูกอ่อน ได้แก่ ฉลามวาฬ จำนวน 21 ตัว และกระเบนแมนต้า จำนวน 18 ตัว

- ในอนาคตคาดว่าแต่ละปีจะมีแนวโน้มสัตว์ทะเลหายากเกยตื้นเพิ่มสูงขึ้น เนื่องจากคุณภาพสิ่งแวดล้อมที่มีความเสื่อมโทรมลง รวมถึงปัจจัยความเสี่ยงที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ และกิจกรรมการใช้ประโยชน์ทางทะเลของมนุษย์ เช่น การติดพันหรือ ถูกรัดด้วยขยะทะเลจำพวกอวน การติดเครื่องมือประมง และการโดนใบพัดเรือ

4. ป่าชายเลน

จากข้อมูลการแปลภาพถ่ายดาวเทียมพบว่า ในปี 2563 มีพื้นที่ป่าชายเลนคงสภาพทั้งหมดประมาณ 1.74 ล้านไร่ เพิ่มขึ้นจากปี 2557 ถึง 2.02 แสนไร่ เนื่องจากมีเทคโนโลยีการแปลภาพถ่ายที่แม่นยำมากขึ้น และเป็นผลจากมาตรการป้องกัน การบุกรุกทำลายป่า มีการรณรงค์ สนับสนุนปลูกจิตสำนึกในการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ การดำเนินการทวงคืนผืนป่าจากผู้บุกรุกเพื่อนำพื้นที่กลับมาปลูกฟื้นฟูจึงทำให้ป่าชายเลนเพิ่มขึ้นและสมบูรณ์

5. ป่าชายหาด

มีพื้นที่ป่าชายหาด จำนวน 47,149.30 ไร่ (จากข้อมูลสภาพพื้นที่ป่าไม้ ปี 2563) กระจายอยู่ในพื้นที่ 18 จังหวัดชายฝั่งทะเล โดยจังหวัดที่มีพื้นที่ป่าชายหาดมากที่สุด คือ จังหวัดพังงา รองลงมา คือ จังหวัดกระบี่ ทั้งนี้ป่าชายหาดในประเทศไทยส่วนใหญ่ถูกทำลายจนเหลือเป็นผืนเล็กผืนน้อย เนื่องจากยังไม่ได้รับการอนุรักษ์

6. ป่าพรุ

มีพื้นที่ป่าพรุ จำนวน 37,139.56 ไร่ (จากข้อมูลสภาพพื้นที่ป่าไม้ ปี 2563) กระจายอยู่ในพื้นที่ 12 จังหวัดชายฝั่งทะเล โดยจังหวัดที่มีพื้นที่ป่าพรุมากที่สุด คือ จังหวัดสงขลา รองลงมา คือ จังหวัดนราธิวาส

1. คุณภาพน้ำทะเล

คุณภาพน้ำทะเลส่วนใหญ่อยู่ในเกณฑ์ดี ร้อยละ 75 เกณฑ์พอใช้ ร้อยละ 22 และเกณฑ์เสื่อมโทรม ร้อยละ 3 ทั้งนี้ แนวโน้มการเปลี่ยนแปลงคุณภาพน้ำทะเลชายฝั่ง ปี พ.ศ. 2557-2564 พบว่า โดยรวมคุณภาพน้ำทะเลมีแนวโน้มการเปลี่ยนแปลงคงที่

2. น้ำมันรั่วไหล และก้อนน้ำมันดิน²

เกิดเหตุการณ์น้ำมันรั่วไหลและก้อนน้ำมันดิน รวม 44 ครั้ง โดยจากการติดตามตรวจสอบ และเฝ้าระวังสถานภาพของน้ำมันรั่วไหลในช่วงที่ผ่านมาพบว่า จังหวัดระยองและชลบุรีเป็นพื้นที่ที่มีความเสี่ยงสูงของการเกิดน้ำมันรั่วไหลในทะเลจากการเดินเรือ เข้าออก เรือขนส่งสินค้า เรือประมง และเรือท่องเที่ยว รวมถึงการเดินเรือเพื่อขนส่งน้ำมัน

3. น้ำทะเลเปลี่ยนสี³

พบปรากฏการณ์น้ำทะเลเปลี่ยนสีเฉพาะในพื้นที่ชายฝั่งอ่าวไทยรวม 25 ครั้ง (ส่วนใหญ่เกิดในจังหวัดชลบุรี) ส่วนในพื้นที่ชายฝั่งอันดามันไม่พบน้ำทะเลเปลี่ยนสี

4. แมงกะพรุนพิษ

พบการบาดเจ็บรุนแรงและเสียชีวิตจากแมงกะพรุนกล่อง ระหว่างปี 2542-2564 รวม 46 ราย (ผู้เสียชีวิต จำนวน 10 ราย และบาดเจ็บรุนแรง จำนวน 36 ราย) ทั้งนี้ ในปี 2564 มีผู้เสียชีวิต จำนวน 1 ราย ในจังหวัดสุราษฎร์ธานี

5. ขยะทะเล

ในปี 2564 สามารถจัดเก็บขยะที่ตกค้างออกจากระบบนิเวศชายฝั่งรวมทั้งสิ้น 443,987 กิโลกรัม ขยะที่พบส่วนใหญ่ ได้แก่ ขวดเครื่องดื่มพลาสติก ถุงพลาสติก เศษโฟม ขวดเครื่องดื่มแก้ว นอกจากนี้ พบขยะที่ไหลผ่านทางแม่น้ำเจ้าพระยามากที่สุด จำนวนเฉลี่ย 52.65 ล้านชิ้น/ปี ซึ่งมีปริมาณเพิ่มมากกว่าในช่วงปี 2563 เนื่องด้วยในช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 มีการใช้บริการสั่งอาหารในรูปแบบเดลิเวอรี่เพิ่มขึ้น ส่งผลให้มีการเพิ่มปริมาณการใช้บรรจุภัณฑ์พลาสติกเพิ่มขึ้นด้วย และส่งผลให้จำนวนชิ้นขยะลอยน้ำในภาพรวมจากทุกปากแม่น้ำมีปริมาณสูงกว่าปี 2563

1. มลพิษทางทะเล

- ทบทวนสภาพปัญหา รวบรวม และวิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการมลพิษในทะเลและชายฝั่ง

- จัดทำระบบการตรวจสอบและติดตามคราบน้ำมันครบวงจรและทันต่อเหตุการณ์ โดยเฉพาะในพื้นที่เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก พื้นที่อ่าวไทยตอนในและในเขตอุทยานแห่งชาติทางทะเลทุกแห่ง

- จัดทำระบบตรวจสอบ/ติดตาม/แจ้งเตือนมลพิษทางทะเลและสัตว์ทะเลมีพิษ

2. ความเสื่อมโทรมของทรัพยากรธรรมชาติ

อันเกิดจากการใช้ประโยชน์พื้นที่ทางทะเลและชายฝั่ง

- ทบทวนสภาพปัญหา รวบรวม และวิเคราะห์ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับการแบ่งเขต การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง รวมทั้งสรุปผลการดำเนินการและรายงานความก้าวหน้า

- ศึกษาแนวทางการแบ่งเขตการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งตามแนวคิดการวางแผนเชิงพื้นที่ทางทะเล และรวบรวมฐานข้อมูลการใช้ทรัพยากรในพื้นที่ต่างๆ

- จัดทำร่างเขตการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งตามหลักการทางวิชาการ

1. ด้านมลพิษทางทะเล

บูรณาการบริหารจัดการแหล่งกำเนิดมลพิษ แหล่งที่มีจุดกำเนิดแน่นอน ได้แก่ แหล่งชุมชน โรงงานอุตสาหกรรม โรงแรม และแหล่งที่มีจุดกำเนิดไม่แน่นอน เช่น การเกษตร

2. ด้านพื้นที่คุ้มครองทางทะเลและการวางแผนเชิงพื้นที่

เร่งขับเคลื่อนการประกาศพื้นที่คุ้มครองทางทะเล รวมทั้งเร่งดำเนินการวางแผน เชิงพื้นที่ของทะเลของประเทศไทย

3. ด้านการกัดเซาะชายฝั่ง

เร่งการแก้ไขปัญหาการกัดเซาะชายฝั่งอย่างบูรณาการในระดับจังหวัดและพื้นที่

4. ด้านการบริหารจัดการทางทะเลอย่างยั่งยืน

สร้างองค์ความรู้และนวัตกรรมเพื่อการใช้ประโยชน์ทรัพยากรอย่างยั่งยืนและสร้างกลไกการมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง

1. สร้างองค์ความรู้และติดตามการเปลี่ยนแปลงสถานภาพทรัพยากร

ศึกษาวิจัย ติดตามการเปลี่ยนแปลงสถานภาพทรัพยากร รวมถึงประเมินผลการฟื้นฟูระบบนิเวศ และจัดทำสื่อเผยแพร่องค์ความรู้ที่ถูกต้องให้แก่ประชาชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และภาครัฐ

2. ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนและภาคธุรกิจ

จัดตั้งเครือข่ายประชาชน สนับสนุนกิจกรรมเพื่อสังคมและสิ่งแวดล้อม และจัดทำข้อตกลงชุมชนเพื่ออนุรักษ์และใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืน

3. อนุรักษ์และเฝ้าตรวจตราทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งเพื่อการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืน

ตรวจตรา เฝ้าระวังเชิงพื้นที่แนวปะการัง หญ้าทะเล ป่าชายเลน และป่าชายหาด รวมถึงสัตว์ทะเลหายาก และจัดทำแนวเขตพื้นที่ทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง